यूके नेपाली डायस्पोरामा राजदूत सुवेदीको साहित्यिक देन उल्लेखनीय

लन्डन । बेलायतका लागि नेपाली राजदूत डा दुर्गाबहादुर सुवेदी चार वर्षे कार्यकाल पूरा गरि नेपाल फर्किन तयारी अवस्थामा छन् ।

दुवसु क्षेत्री साहित्यिक उपनामले चिनिएका राजदूत सुवेदीले आफ्नो कार्यकालमा बेलायतको साहित्य क्षेत्रमा निकै मलजल गरे । बेलायतमा नेपाली कला, साहित्य र संगीत क्षेत्र पनि पछिल्लो चार वर्ष निकै उर्वर रहेको श्रष्टाहरुको मुल्यांकन छ ।

‘म राजदूतका रुपमामात्र होइन, एक स्रष्टा र साहित्यानुरागी व्यक्तिका रुपमा पनि बेलायतको नेपाली डायस्पोरासंग सामिप्यमा छु,’ बेलायतका लागि नेपाली राजदूत डा. भन्छन्, ‘नेपाल र नेपालीको परिचय, पहिचान एवं प्रतिष्ठा बढाउने प्राज्ञिक, बौद्धिक, साहित्यिक र सांस्कृतिक क्रियाकलापहरुमा सदैव संलग्न र सहभागी हुन पाउंदा ज्यादै हर्षित छु ।’ बेलायतमा नेपाली समाजलाई जीवन्त र गतिशील बनाउन नेपाली भाषा, कला साहित्य, संगीत, संस्कार र संस्कृति एवं पर्व र परम्पराहरुको संरक्षण, सम्वर्धन अपरिहार्य रहेको उनी बताउंछन् ।

राजदूत सुवेदीका लागि पनि बेलायत बसाइको चार वर्ष साहित्यिक क्षेत्रमा निकै ऐतिहासिक र फलदायी 
रहयो । बेलायत बसाइको क्रममा उनले साहित्यिक सृजनामा मात्र हैन गीत संगीतको क्षेत्रमा पनि उत्तिकै चासो दिए । स्थानीय नेपाली गायक गायिका तथा कलाकारहरुलाई प्रोत्साहन स्वरूप आफ्ना सृजनामा आवाज भर्न लगाए । आफ्नै गीतको म्यूजिक भिडियोमा लन्डनका मुख्य आकर्षक स्थानहरुमा आफू लगायत दूतावास परिवारलाई समेत भूमिका निर्वाह गर्ने अवसर प्रदान गरे, जुन सबैको लागि ऐतिहासिक क्षण सावित हुन पुगेको छ ।

बेलायतको सबैभन्दा पुरानो नेपाली साहित्यिक संस्थाका रुपमा परिचित नेपाली साहित्य विकास परिषद यूकेले नेपाली साहित्यलाई अनवरत मलजल गर्दै आएको छ । सन् १९९५ मा परिषद स्थापना भएपछि साहित्यिक गतिविधिले तीव्रता पायो । अहिले बेलायतमा थुप्रै साहित्यिक संस्था स्थापना भइसकेका छन् । परिषदका पदेन संरक्षक समेत रहेका बेलायतका लागि नेपाली राजदूत तथा वरिष्ठ साहित्यकार दुबसु क्षेत्रीले बेलायतमा नेपाली साहित्यलाई थप उचाईंमा पुरयाउन प्रयत्न गरे । उनी बेलायतमा राजदूतको रुपमा आएदेखि नै नेपाली कला, संस्कृति र साहित्यको क्षेत्रमा दूतावासका तर्फबाट थप उर्जा प्रदान गरिएको साहित्यकारहरु बताउंछन् ।

हुन त विगतमा पनि बेलायतका विभिन्न साहित्यिक संस्थाहरुले नेपाली साहित्यलाई मलजल गर्दै नआएका 
होइनन् । तर, पछिल्ला चार वर्षमा राजदूत सुवेदीले यस क्षेत्रमा अभिभावकत्व प्रदान गरेपछि बेलायतमा नेपाली साहित्य अझ बढी फष्टाएको छ ।

सुवेदीको साहित्यिक दायरालाई हेर्ने हो भने बालबालिकाका लागि उपयोगी पुस्तक क, ख देखि सुप्रसिद्ध आइरिस कवि माइकल डी हिगिन्स (आयरल्याण्डका वर्तमान राष्ट्रपति) का प्रतिनिधि कवितालाई पनि नेपाली तथा अंग्रेजीमा अनुवाद तथा सम्पादन गरेर प्रकाशित गर्न भ्याएका छन् । उनीसंग कूटनैतिक सम्बन्ध भन्दा पनि साहित्यिक सम्बन्ध बढी आत्मियता भएको राजदूत सुवेदी बताउंछन् । व्यक्तिगत पहलमा राष्ट्रपतिसंगको सम्बन्ध कायम गर्ने राजदूतको संख्या सायद नगण्य नै होला । यसलाई आफूले निकै ठूलो उपलब्धि मात्रै होइन, सन्तुष्टि पनि मिलेको उनी बताउंछन् । उक्त पुस्तक लोकार्पण समारोहमा राष्ट्रपति स्वयं उपस्थित हुनुले पनि दुवैबीचको आत्मीयता स्पष्ट हुन्छ ।

सुवेदीको संयोजन र सम्पादनमा छ वटा कृतिहरु ‘बेलायतमा नेपाली कवि र कविता’, ‘बेलायतमा नेपाली कथा’, ‘बेलायतमा नेपाली मुक्तक’ र ‘बेलायतमा नेपाली गजल’ ‘बेलायतमा नेपाली नाटक’ प्रकाशित भएका छन् भने ‘बेलायतमा नेपाली निवन्ध’ नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानले प्रकाशन गर्ने भएको छ । 
उक्त निवन्ध संग्रहमा दूतावासका पूर्व उपनियोग प्रमुख एवं प्रवक्ता शरदराज आरनले समेत निवन्ध लेखेका छन् । यसैगरी सुवेदीकै पहलमा नेपालको सबैभन्दा पुरानो साहित्यिक पत्रिका ‘शारदा’ को बेलायत विशेषांक समेत प्रकाशित भयो ।

गीतसंगीतको क्षेत्रमा पनि उनको उत्तिकै लगाव र योगदान रह्यो । राजदूत सुवेदीको सृजनामा तीनवटा म्यूजिक भिडियो कोरोनाको महामारी, ‘दुख्ने मुटु’ र ‘अधर’ पनि तयार भए । ‘दुख्ने मुटु’ मा राजदूत सुवेदी तथा श्रीमती पुनम सुवेदी (क्षेत्री) लगायत दूतावास परिवारका सदस्य समेतको अभिनय छ । लन्डनका मुख्य स्थानहरुमा छायांकन गरिएको उक्त म्यूजिक भिडियोमा गरिएको अभिनय रमाइलोका लागि मात्र नभएर भविष्यको स्मरणका लागि पनि गरिएको सुवेदीले बताए ।

सुवेदीका ‘म जस्तै तिमी पनि’, ‘तिम्रो तस्वीर आँखाभरि’,सम्झनाको सिमसिमे झरी, दूबोसरि रहरहरु, ‘निर्मम यादहरु’ मायावी परेलीहरु, इश्वर वन्दना जस्ता गीत, कविता र गजल गरी झण्डै एक दर्जन बढी साहित्यिक रचनाहरु स्वरवद्ध भइसकेका छन् । जसमा स्थानीय कलाकारहरु गायिका सितु खरेल, गायक कृष्णराज मेयांग्बो, गायक तथा संगीतकार बीसी राई लागयतलाई समेटिएको छ । त्यस्तै नेपालका चर्चित संगीतकार शिखर सन्तोष तथा आलोकश्रीका संगीतदेखि गायिका अन्जु पन्त, गायक आनन्द कार्की लगायत कलाकारलाई पनि समेटिएको छ ।

वरिष्ठ पत्रकार खगेन्द्र नेपालीको स्वरमा कविता संग्रहको ‘अडियो बुक’ पनि तयार भएको छ । यसका साथै राजदूत स्वयंको आवाजमा ८१ वटा कविता वाचन गरिएको अडियो बुक पनि तयार हुंदैछ ।

राजदूत सुवेदीले बेलायतमा रहंदा नपाली भाषा, साहित्य, कला र संस्कृति प्रवर्धनका लागि निरन्तर लागिपरे । साहित्यिक एवं संगीत महोत्सव समय समयमा आयोजना गरेर थप हौसला प्रदान गरे । यसबाहेक उनले नाट्य क्षेत्रलाई समेत प्रोत्साहन दिलाए जसका कारण रंगकर्मी सनम कुमार बैरागद्वारा स्थानीय कलाकारहरुद्वारा बेलायतमा विभिन्न नाटक मन्चन गरियो । बेलायतमा करिब ८६ वर्षको इतिहासमा विशेष गरि कला साहित्य क्षेत्रमा महत्वपूर्ण योगदान पुरयाउने राजदूतमध्ये सुवेदीको भूमिका अग्र स्थानमा छ भन्दा फरक नपर्ला । बेलायतमा रहंदा साहित्यको क्षेत्रमा आफूले गरको योगदानबाट पूर्ण रुपमा सन्तुष्ट रहेको सुवेदीले बताए ।

नेपाली साहित्यमा उनको योगदान झनै उचों छ । कविता, गीत, गजल, निबन्ध जस्ता दर्जनौं कृति प्रकाशित भइसकेका छन् । दुबसु क्षेत्रीका प्रारम्भिक गजल’, ‘चुपचाप चुपचाप’, ‘कोलाज मन’, ‘निर्बन्ध मन’, ‘अतिरिक्त मन’, ‘अमलेख मन’, ‘समसामयिक नेपाली गजल’ उनका गजल कृतिहरु हुन् । उनको ‘दुबसु क्षेत्रीका प्रारम्भिक मुक्तक’ नामक मुक्तक संग्रह प्रकाशित भएका छन् । त्यस्तै उनका ‘समकालीन नेपाली कविता’, ‘समकालीन नेपाली कविताको रूपयात्रा’, ‘मानवाधिकारका लागि नेपाली कविता’, ‘म्यान्माली नेपाली कविता’, ‘प्रतिनिधि म्यान्माली नेपाली कविता’, ‘अनेसासको इतिहास’, ‘एक्काइसौं शताब्दीको नेपाली साहित्य’, ‘साहित्य र संस्कृति’, ‘जापानमा नेपाली भाषा र साहित्य’ र ‘म्यान्मामा नेपाली भाषा’ जस्ता विभिन्न कृति प्रकाशित छन् ।

बि.सं. २०२३ मा झापा जिल्लाको अर्जुनधारा नगरपालिका वडा नं. १ मा जन्मिएका सुवेदीले बेलायतको लिड्स विश्वविद्यालयबाट अन्तराष्ट्रिय सम्बन्धमा एमए गरेका छन् । उनले त्रिभुवन विश्वविद्यालयबाट जनप्रशासनमा एमपीए र त्रिविबाटै ‘आधुनिक नेपालको परराष्ट्रनीति र कूटनीति’ विषयमा विद्यावारिधि गरेका हुन् ।

नेपाल सरकारको परराष्ट्र सेवामा ३२ वर्षदेखि निरन्तर सेवारत उनी सन् २०१६ देखि बेलायतका लागि नेपाली राजदूत छन् ।